Circulaire economie voor de duurzame weg
'Kringlopen' niet meer te ontlopen
Duurzaam ondernemen is populair. We worden om de oren geslagen met startups die kiezen voor circulair ondernemen. Ook grote vaste waarden pakken uit met sociale en ecologische doelstellingen. Zo werkte Unilever een ‘Sustainable Living Plan’ uit en houdt bijvoorbeeld Philips vast aan een ‘Sustainability Program’. Is er écht een ommekeer aan de gang of blijft het bij modewoorden en tijdelijke trends?
Ondernemers beseffen dat ze impact hebben op de wereld en zijn bereid om daar aan te werken. Bovendien wordt de zakelijke kant van het verhaal steeds duidelijker en men beseft dat het niet altijd veel moet kosten. Als een staal- of chemiebedrijf zijn water- en energieverbruik kan verminderen, zijn de productiekosten lager en heb je tegelijk een positieve impact op een aantal elementen in de wereld. Die twee dingen kunnen samengaan.
Aarde uitgeput
In een wereld van klimaatverandering, eindige grondstoffen en slinkende energiebronnen is ons lineaire productie- en consumptiemodel niet meer te handhaven. Rond eind juli dit jaar hebben we al méér uit de natuur verbruikt dan planeet Aarde het hele jaar kan vernieuwen. Dit tijdstip wordt de Earth Overshoot Day genoemd. Earth Overshoot Day is een initiatief van Global Footprint Network. Deze internationale onderzoeksorganisatie heeft als doel de manier waarop de wereld haar natuurlijke rijkdommen meet en beheert te veranderen. Door sterk toenemende consumptie gebruiken we elk jaar meer grondstoffen. Bovendien wordt er meer koolstofdioxide in de atmosfeer uitgestoten dan de bossen kunnen opvangen.
Alarmerende trend
Door het fors toegenomen aantal mensen en hun leefstijl, inclusief bijbehorende consumptie, holt de datum van de Earth Overshoot Day in fors tempo naar halverwege het jaar. Een alarmerende trend. Met een minder belastende leefstijl en een circulaire economie (kringloopeconomie) zouden we het grondstoffengebruik flink moeten kunnen terugdringen. Onze ecologische voetafdruk moet worden verminderd. En dat is voor velen een uitdaging omdat we er nauwelijks bij stilstaan dat we te veel grondstoffen verbruiken. De volgende stap is dat we onze consumptie naar een circulaire economie aanpassen. Voor het vervaardigen van producten moet zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van duurzame grondstoffen of gerecyclede materialen.
Duurzame gemeenten
In vrijwel alle gemeenten werden na de recente verkiezingen onderhandelingen gevoerd over nieuwe colleges. Gemeenten krijgen steeds meer taken toebedeeld. Die zijn van doorslaggevend belang voor de gemeenschap en de economie. Een leefbare, veerkrachtige gemeente die beschikt over voldoende energie, water, grondstoffen en een beheersbare afvalberg staat daarom prominent op de agenda’s. Om dat in de komende decennia te bereiken is een omslag nodig van een lineaire economie met veel afval naar een circulaire, op hernieuwbare bronnen gebaseerde economie. Dat betoogt prof. dr. Karel Keesman in zijn intreerede als persoonlijk hoogleraar aan Wageningen University & Research.
Vervuilende lineaire economie
In 2050 wonen zes op de tien mensen op de wereld in een stad die tegen die tijd nog omvangrijker zal zijn. Ook zullen er vele nieuwe steden verrijzen om de negen à tien miljard mensen te huisvesten. Dit betekent dat de stromen van goederen en grondstoffen, energie en afval zó groot worden dat de stad zal verstoppen, er onvoldoende grondstoffen zijn en de afvalberg niet meer te beheersen is. In een dergelijke lineaire economie is er een hoog verbruik van bronnen die opgaan, zoals fossiele brandstoffen en tal van andere grondstoffen, zegt prof. Keesman. “Doordat materialen eenmalig worden gebruikt zijn er veel nieuwe grondstoffen nodig. Daarmee is veel energie en schoon water gemoeid en er ontstaat er een brede afvalstroom die afgevoerd moet worden. Dat is de lineaire economie. En daar moeten we vanaf.”
Alternatief
Het alternatief is een economie waarin afval wordt teruggebracht in de keten. Afval als grondstof, gerecycled, zodat dezelfde grondstoffen hergebruikt worden. Bovendien maakt de circulaire economie gebruik van hernieuwbare energiebronnen, zoals zonne- en windenergie. “Maar vergeet ook regenwater niet als duurzame bron van schoon drinkwater”, voegt prof. dr. Karel Keesman bij de leerstoelgroep Biobased Chemistry & Technology toe.
Ook in de FoodValley regio
Door toenemende schaarste en instabiliteit in de wereld (en groei van de wereldbevolking) zullen de prijzen van energie en grondstoffen gaan stijgen. Dat heeft allemaal gevolgen voor de bedrijfsvoering. Tegelijkertijd verspillen we enorm veel grondstoffen en energie. We staan daarom voor de uitdaging onze huidige economie aan te passen, en wel naar een circulaire economie. Producten maken, gebruiken én weggooien is nauwelijks meer vol te houden. Zo zijn er dit jaar legio aan initiatieven genomen op circulair gebied.
Circular Economy Challenge
Deze Challenge helpt enthousiaste ondernemers bij hun circulaire ambities. Een selectie van zo’n twintig bedrijven is de uitdaging aan gegaan om een circulair businessplan op te zetten. De Circular Economy Challenge is een initiatief van de Rabobank (Gelderse Vallei en Vallei en Rjin) in samenwerking met KPMG en MVO Nederland. Begin volgend jaar presenteren de bedrijven hun definitieve plannen tot circulair ondernemen.
In Veenendaal
Het recente Duurzaam Ondernemen Event toonde aan dat Circulair ondernemen zeker ook in de Food Valley toenemende interesse heeft.
De 300 deelnemers (vorig jaar 200) bezochten onder meer exposanten met circulaire producten en adviezen. De gemeente Veenendaal lanceerde de aansluiting bij Cirkelstad en riep de ondernemers op zich hierbij aan te sluiten.
Circulair duurzame weg
Dat onze maatschappij het niet al te best doet qua duurzaamheid, mag verondersteld worden. Maar hoe zijn we in die situatie terecht gekomen? Om die vraag te beantwoorden namen Eindhovense, Groningse en Amsterdamse onderzoekers de periode vanaf 1850 tot 2010 onder de loep. Met als indicatoren het aantal kilotonnen van de belangrijkste grondstoffen die ons land jaarlijks gebruikte: voedsel, fossiele brandstoffen en bouwmaterialen.
Rond 1960 was de kwaliteit van ons leven en de duurzaamheid van onze samenleving het meest in balans, zegt Harry Lintsen, emeritus hoogleraar Techniekgeschiedenis aan de TU/Eindhoven. Samen met collega’s van de Rijksuniversiteit Groningen en de UvA werd een studie (‘De kwetsbare welvaart van Nederland’) naar de geschiedenis van de duurzaamheid van Nederland gedaan. De overgang naar een volledig circulaire economie is de enige duurzame weg, aldus de onderzoekers. Een circulair businessmodel is bij de echte duurzame ondernemer niet meer weg te denken. Maar van dat ‘kringlopen’ ook een winstgevende business te maken, is een ander verhaal.
RVO.NL
Hoe dan ook, op korte termijn krijgt elke ondernemer of gemeente ermee te maken: de circulaire economie. Een economie waarbij we slimmer omgaan met grondstoffen. Het kabinet zet hier vol op in. Bedrijven moeten in 2030 minimaal 50 procent minder mineralen, fossiele grondstoffen en metalen gebruiken. Dat is hard nodig om klimaatverandering tegen te gaan. Maar hoe kunnen we aan de slag met circulair ondernemen? Via de overheidswebsite RVO.NL kan men vandaag al gaan werken aan de circulaire economie. Daarin worden zaken als circulair bouwen, maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI), biobased economy en de nodige wet- en regelgeving aan de orde gesteld. De overheid biedt daarbij allerlei vormen van ondersteuning zoals subsidies, financiële- en fiscale regelingen. Circulair ondernemen is relatief nieuw. Daarom kan men tegen be-paalde belemmeringen in de wet- en regel-geving aanlopen. Het programma Ruimte in Regels zet zich met ministeries, RVO.nl en Rijkswaterstaat Leefomgeving in om belem-meringen in wet- en regelgeving weg te nemen (www.ruimteinregels.nl).
De Rijksdienst voor Ondernemend Neder-land (RVO.nl) stimuleert ondernemend Nederland bij duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. Met subsi-dies, het vinden van zakenpartners, kennis en het voldoen aan wet- en regelgeving.
RVO.nl voert opdrachten uit namens verschillende ministeries, waaronder de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Buitenlandse Zaken en Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Ook werkt RVO.nl in opdracht van de Europese Unie. RVO.nl is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Europa
Niet alleen lokaal en landelijk, ook voor de Europese Unie is het menens. De EU wil absoluut werk maken van een circulaire economie en met haar Circular Economy Package zette de Europese Commissie die wens extra kracht bij. Het is nu wachten tot die wens zich ook vertaalt in concrete doelstellingen en hoe de overheden in ons land die doelstellingen in hun beleid zullen opnemen. Hier en daar zien we al ambitieuze streefcijfers, zoals een herwinningsgraad van 55 procent voor huishoudelijke plastic ver-pakkingen of 65 procent recyclage van afgedankte elektrische en elektronische ap-paraten. Begin dit jaar kwam er ook al een eerste strategie uit de bus om het volume plastic afval terug te dringen, vooral door in te zetten op recyclage. Een positief signaal vanuit Europa, maar het is en blijft een intentie. Concrete doelstellingen laten nog op zich wachten.
Partners
Hoe circulair ook, het wiel hoeft niet opnieuw uitgevonden te worden. Veel bedrijven, gemeenten en kennisinstellingen zijn al volop bezig met circulair ondernemen. Men kan zich daarom aansluiten bij partners als:
Circulaire ondernemers
Op Nederland Circulair! draait alles om circulair ondernemen. Van innovatie en productie tot financiering en organisatie. Vind ondernemers, stel vragen, win advies in en ontmoet elkaar op bijeenkomsten.
Hogescholen
Hogescholen, ondernemingen en overheden werken samen aan praktijkgericht onderzoek. Binnen de KIEM-VANG-regeling gaat het onderzoek om concrete innovaties op het gebied van circulaire economie.
Ontwerpers en designers
Circulair ondernemen begint bij een circulair productdesign. CIRCO leert hoe je ontwerpt in de circulaire economie. Bedrijven en ontwerpers uit de maakindustrie en de creatieve industrie werken samen aan concrete projecten en delen hun ervaringen.
