Fossiele tijdperk loopt op z’n laatste benen
We bevinden ons in een grote overgangsperiode. De menselijke samenleving kiest voor een stabiele relatie met de planeet óf wordt het slachtoffer van toenemende ineenstorting van het leefmilieu. Volgens wetenschappers is onze planeet een nieuw geologisch tijdvak – het Antropoceen – binnengetreden. En dat komt doordat nu erkend wordt dat de verandering van het ‘systeem aarde’ in eerste instantie te wijten is aan antropogene krachten: door mensen teweeggebracht. Dit inzicht is nu algemeen aanvaard in de wetenschap. Maar we hoeven de moed zeker niet op te geven. Het menselijk vernuft, techniek en ervaring zijn heel goed in staat de bedreigende koers te wijzigen. Duurzame energie en klimaatbeheersing vormen de troefkaarten.
De innovaties op het gebied van duurzame energie volgen elkaar wereldwijd snel op. Hier en daar heerst zelfs optimisme over een kantelpunt in de strijd tegen klimaatverandering en (dure) energietekorten. Goed bericht: de kosten van zonnepanelen en windmolens dalen spectaculair. Hoe meer zonnepanelen van de band rolden, hoe goedkoper ze werden. Na decennia van gestage innovatie zijn zon, wind en batterijen uitgegroeid tot indrukwekkend prijsvechters op de energiemarkt. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) noemde zonne-energie in sommige regio’s op de aarde al de goedkoopste bron van energie.
Goedkoper
Ondertussen schieten de prijzen van ‘fossiel’ (met name olie en gas) welhaast ongelimiteerd omhoog. Nog afgezien van allerlei geopolitieke onzekerheden. Onderzoeksbureau Bloomberg New Energy Finance meldt dat in negentig procent van de wereld de bouw van duurzame-energieprojecten goedkoper is dan fossiele centrales. Ook in Nederland begint het tijdperk van subsidies ten einde te lopen want investeren in ‘duurzaam’ levert uiteindelijk prima rendement op. In Flevoland werd door Vattenfall de eerste subsidieloze bieding gedaan voor het bouwen van een zonnepark van twintig hectare. Ontwikkelaars van windparken in de Noordzee moeten inmiddels geld meebrengen om in aanmerking te kunnen komen voor een winnend bod.
“Snelle transitie naar zon en wind is niet langer een kostbaar risico-project, maar juist economisch verantwoord beleid geworden”.
Besparingen
Snelle transitie naar zon en wind is niet langer een kostbaar risico-project, maar juist economisch verantwoord beleid geworden. Europa en ook Nederland stellen miljarden euro’s aan stimuleringssubsidies beschikbaar. Ondernemers die gaan verduurzamen kunnen er op termijn heel veel voordeel uit halen. Hoe eerder de energietransitie wordt aangepakt, hoe goedkoper en gezonder de wereld gaat worden. Klimaatverandering bestrijden door versneld af te stappen van fossiele energie biedt een uitgetekende kans om kosten te besparen. In een verslag van Oxford Martin School uit 2020 wordt becijferd dat een snelle overschakeling op zon, wind en batterijen – die de energiesector geheel in lijn brengt met het Parijs-akkoord van maximaal anderhalve graad opwarming – zorgt voor een netto besparing van duizenden miljarden dollars in energiekosten.
Vervuilde lucht
Het verbranden van fossiele brandstoffen leidt al jaren tot een van de grootste doodsoorzaken: één op de vijf doden wereldwijd. Uit onderzoek van Harvard University blijkt dat in 2018 ruim acht miljoen mensen vroegtijdig stierven door het inademen van lucht die vervuild was door fossiele brandstoffen. Dat is meer dan het aantal mensen dat sterft aan de gevolgen van roken en ziekten als malaria. Daarnaast wordt luchtvervuiling steeds vaker gelinkt aan hart- en vaatziekten, kanker, dementie, verminderde studieprestaties en te vroeg geboren baby’s.
“De crisis aan de boorden van Europa plaatst – naast militaire thema’s – ook het energiedossier extra hoog op de agenda”.
Gas en olie uitfaseren
De crisis aan de boorden van Europa plaatst – naast militaire thema’s – ook het energiedossier extra hoog op de agenda. Ondernemers en burgers maken zich momenteel grote zorgen over de energiebevoorrading. De bevoorradingszekerheid staat op het spel. Dit is een van de belangrijkste criteria bij het bepalen van de energiestrategie voor de toekomst. En dat tegen ‘redelijke’ prijzen in een traject van afnemende broeikasgas-emissies. Europa’s afhankelijkheid van geïmporteerd aardgas en olie – en andere strategische grondstoffen – wordt dagelijks scherp in beeld gebracht. De Europese Commissie, zeg maar de regering van de Europese Unie, heeft een plan voorgesteld dat de Europese Unie versneld onafhankelijk moet maken van fossiele brandstoffen uit Rusland. Het plan kreeg de naam REPowerEU mee. Prioriteit van het plan: minder afhankelijk worden van Russisch gas. De Commissie streeft ernaar om met een aantal ingrepen de Europese gasvraag uit Rusland al voor het einde van het jaar met twee derde te kunnen verkleinen.
Thermostaat
De meest simpele draaiknop om onze energie-afhankelijkheid te verkleinen is de thermostaat in huizen en bedrijfsgebouwen. Doelmatig thuis werken helpt ook mee. Een en ander werd genoemd in een speciaal rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Elke graad die de verwarming in Europese gebouwen omlaaggaat, bespaart volgens het IEA op jaarbasis 10 miljard kubieke meter gas. Dat is 8 procent van de hoeveelheid gas die de EU vorig jaar van Rusland kocht. De crisis onderstreept de dringende noodzaak voor Europa om de overgang naar zelfvoorzienende en hernieuwbare energiebronnen te versnellen en zijn energiebehoeften te verminderen.
Kleine stap
Echter, de thermostaat is maar een beperkte stap voor een langjarig traject. Het IEA presenteert daarom een 10-puntenplan om de afhankelijkheid van de Europese Unie van Russisch aardgas te verminderen. Het plan omvat een reeks aanvullende maatregelen die in de komende maanden kunnen (moeten?) worden genomen. Te denken valt aan maatregelen als meer naar andere leveranciers gaan of gebruikmaken van andere energiebronnen. Maar ook het versnellen van de inspanningen om consumenten, bedrijven en de industrie de middelen te bieden om schone en efficiënte alternatieven voor aardgas te gebruiken. De voorgestelde maatregelen zijn volledig in overeenstemming met de Europese Green Deal van de EU en het Fit for 55-pakket. Daardoor wordt de weg vrijgemaakt voor verdergaande emissiereducties in de komende jaren.
“Des te sneller we overschakelen op hernieuwbare energiebronnen en waterstof, gecombineerd met meer energie-efficiëntie, des te sneller we onafhankelijk zullen zijn en baas zijn over ons eigen energiesysteem”, aldus EU-Commissievoorzitter Von der Leyen”.
Energietransitie en verduurzaming
De energietransitie is in volle gang. Iedereen kan er zijn steentje aan bijdragen om naar een duurzamere leefomgeving te gaan. De energietransitie heeft als doel om zoveel mogelijk hernieuwbare energiebronnen in te zetten voor onze energieproductie. Hiermee wordt ook de CO2-uitstoot verkleind en moet de energie-efficiënte worden verhoogd.
Met hernieuwbare energiebronnen wordt bedoeld de onuitputbare bronnen. Oftewel, de kracht voor het opwekken van energie gewonnen uit of geproduceerd door de natuur. Er zijn verschillende hernieuwbare energiebronnen zoals zon, wind, biomassa van restafval en het opwekken van waterstof met (groene) elektriciteit. De ene wat toegankelijker dan de ander. “Des te sneller we overschakelen op hernieuwbare energiebronnen en waterstof, gecombineerd met meer energie-efficiëntie, des te sneller we onafhankelijk zullen zijn en baas zijn over ons eigen energiesysteem”, aldus EU-Commissievoorzitter Von der Leyen.
“De elektrificatie van alles is tegelijk ook de grootste stap in efficiëntie die de mensheid kan maken”.
Groen elektron
Het toekomstbeeld is duidelijk: de mobiliteit wordt uiteindelijk elektrisch in beweging gebracht. Het ‘groene elektron’ houdt de wereld draaiende, van auto tot tv, van computers tot smartphone. De industrie schakelt over van kolen en gas op duurzaam opgewekte waterstof. De verwarming van huizen verschuift van gas naar elektrische warmtepompen. Dit is eigenlijk onvermijdelijk, want elektriciteit is de meest efficiënte en flexibele vorm van energie die er bestaat. De elektrificatie van alles is tegelijk ook de grootste stap in efficiëntie die de mensheid kan maken. Ook de nieuwste auto met verbrandingsmotor gooit twee-derde van zijn energie weg als warmte. Bij een elektrische auto is dat minder dan tien procent. Warmtepompen idem dito: voor één deel elektriciteit onttrekt een warmtepomp vier delen warmte uit de lucht of de aarde, vier keer zo efficiënt als een gasketel. En wat te denken van het uitfaseren van de winning, raffinage en het transport van fossiele brandstoffen, die maar liefst een-tiende van alle energie wereldwijd opslokken. De fossiele industrie zelf veroorzaakt bovendien een gigantisch gesleep met grondstoffen als kolen en olie. Veertig procent van alle scheepvaart wereldwijd is om fossiele brandstoffen te vervoeren. Elektrificatie maakt hier een einde aan. Het fossiele tijdperk loopt ten einde, onontkoombaar.
1.De overgang naar een nieuw energiesysteem heeft een impact op werkgelegenheid en opleidingsmogelijkheden. Aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt is nodig om ervoor te zorgen dat er voldoende vakbekwame mensen zijn om de energietransitie mogelijk te maken.
2.Als duurzaam ondernemen één overwegend voordeel heeft, dan is het wel dat het bestaanszekerheid garandeert op de lange termijn. Duurzame bedrijven genieten een sterkere reputatie, innoveren meer, zijn gewild op de arbeidsmarkt, vinden makkelijker financiering en boren nieuwe inkomstenbronnen aan.
3.De huidige situatie onderstreept de dringende noodzaak voor Europa om de overgang naar zelfvoorzienende en hernieuwbare energiebronnen te versnellen en zijn energiebehoeften te verminderen door massale investeringen in diepgaande renovatie van gebouwen, energie-efficiëntiemaatregelen, infrastructuur voor openbaar vervoer en inspanningen op het gebied van de circulaire economie.
